Prinsjesdag komt eraan en, net zoals het hele land aandachtig luistert naar wat er de komende periode op ons afkomt, zou ook elke ondernemingsraad (OR) moeten luisteren naar wat er binnen de onderneming speelt.
Prinsjesdag biedt een terugblik op wat is geweest en een vooruitblik op wat komen gaat. Om de beleidsvoornemens echt te begrijpen, moet je tussen de regels door lezen. Dit is vergelijkbaar met artikel 24 van de Wet op de Ondernemingsraden (WOR), een cruciaal maar vaak onderbenut artikel.
Inhoudsopgave
Wat is artikel 24?
Artikel 24 van de WOR is in feite de ‘Prinsjesdag’ van de medezeggenschap. De wet stelt dat de bestuurder primair verantwoordelijk is voor de inrichting van het medezeggenschapstraject. Dit betekent vroege betrokkenheid van de ondernemingsraad bij voorgenomen besluiten, waardoor de raad wezenlijke invloed kan uitoefenen, zelfs als de plannen nog in een verkennende fase verkeren.
De essentie van artikel 24
Artikel 24 van de WOR schrijft voor dat de bestuurder minimaal twee keer per jaar een overlegvergadering moet houden met de ondernemingsraad om de algemene gang van zaken te bespreken.
Tijdens dit overleg is het de verantwoordelijkheid van de bestuurder om de ondernemingsraad tijdig te informeren over belangrijke, in voorbereiding zijnde voorgenomen besluiten die een aanzienlijke impact kunnen hebben op zowel de werknemers als de organisatie. Het uiteindelijke doel is om de ondernemingsraad vroegtijdig te betrekken bij besluitvormingsprocessen en concrete afspraken te maken over hun verdere betrokkenheid.
Sommigen gebruiken synoniemen of andere bewoordingen voor het artikel 24-overleg. De meest voorkomende termen zijn ‘het benen-op-tafelgesprek’ en ‘het voeten-op-tafelgesprek’, maar ook simpelweg ‘de algemene gang van zaken’. Hoe je het ook noemt, het is cruciaal om de essentie van artikel 24 te bewaken.
Verschijningsplicht RvC/RvT
Indien er een Raad van Commissarissen of Raad van Toezicht is, is het belangrijk om te weten dat deze een verschijningsplicht hebben tijdens artikel 24-overleggen. Doorgaans moet de bestuurder de in artikel 25 genoemde voorgenomen besluiten ook bij de RvC/RvT neerleggen, conform de statuten.
De aanwezigheid van de Raad van Commissarissen of Raad van Toezicht geeft extra gewicht aan de besproken onderwerpen en kan bijdragen aan een meer geïntegreerde besluitvorming.
Goede voorbereiding
Een goede miljoenennota wordt zorgvuldig voorbereid. De minister van Financiën coördineert de voorbereiding en uitvoering van de Rijksbegroting. Hij is het parlement verantwoording verschuldigd voor die begroting. De ministerraad, alle ministers gezamenlijk, is verantwoordelijk voor het opstellen van de begroting. Uiteindelijk zal Koning Willem-Alexander op Prinsjesdag de Troonrede uitspreken.
Een goede voorbereiding voor een artikel 24-overleg betreft dus niet alleen de bestuurder, maar idealiter ook meerdere leden van de directie. Net zoals de Koning niet de architect is van de miljoenennota, is de bestuurder meestal niet de bedenker van de voornemens. Hij dient alle plannen bij elkaar te brengen en neemt vooral besluiten die hij baseert op wat zijn directie bedenkt. En tegelijkertijd zal hij zijn ‘troonrede’ uitspreken richting de ondernemingsraad.
Zoals de Koning niet alle plannen in detail kent, zo kent de bestuurder niet alle plannen in alle details. Als je als ondernemingsraad goed wilt weten wat de plannen echt inhouden, is het een goed idee om de verschillende directieleden (lees ook: management) hun voornemens te laten presenteren tijdens een artikel 24-overleg, terwijl de bestuurder de samenhang bewaakt en toelicht.
De inrichting van het overleg
Ga met de bestuurder in gesprek over de inrichting van artikel 24. Wie kan wat komen presenteren en op welk moment. Het hebben van duidelijke afspraken met de bestuurder over de inrichting van het overleg is cruciaal voor een effectieve dialoog.
Bij voorkeur komt ieder directielid apart zijn of haar presentatie geven, al dan niet in bijzijn van de bestuurder. In kleinere ondernemingen kan dit ook gezamenlijk, maar houd er rekening mee dat de dynamiek binnen een directieteam ook meespeelt bij iedere individuele presentatie en zichtbaar wordt tijdens het gezamenlijke overleg.
Maar onze bestuurder brengt ons elke keer op de hoogte
Het is positief dat de bestuurder jullie continu informeert over wat er allemaal speelt, maar het doel van artikel 24 is dat je concrete afspraken maakt over de wijze waarop de ondernemingsraad betrokken wordt bij toekomstige besluiten. Het informeren van de ondernemingsraad is uitstekend, maar mist vaak het doel van artikel 24: het maken van afspraken over de verdere betrokkenheid van de ondernemingsraad.
Plan een daadwerkelijk artikel 24-overleg met de bestuurder en maak van te voren afspraken over de inrichting. Tijdens het artikel 24 overleg met de directie (management) kunnen vervolgens afspraken worden gemaakt over de vroege betrokkenheid van de ondernemingsraad.
Oeps, de plannen zijn al uitgelekt
Zoals vaak de miljoenennota uitlekt, lekken ook de voornemens uit in de organisatie. Her en der wordt erover gesproken en in sommige gevallen gonst het al door de onderneming, en in het ergste geval worden ze al op de afdeling gepresenteerd. Leg je oor te luisteren en houd je ogen goed open in de organisatie, zodat je goed weet wat er speelt. Het is daarom belangrijk om als OR alert te zijn op signalen binnen de organisatie.
Formuleer een eigen zienswijze
Formuleer als ondernemingsraad een eigen zienswijze. Maak daarom ook een eigen analyse van wat je als ondernemingsraad ziet gebeuren om je heen en wat er speelt binnen de onderneming. Maak daarop een eigen zienswijze van wat jullie vinden waar aandacht aan besteed moet worden. Presenteer deze tijdens een artikel 24-overleg om zo een echte dialoog met de bestuurder aan te gaan.
Op deze manier kom je ‘echt’ in gesprek en is de kans groot dat de bestuurder jullie als een gesprekspartner ziet en eerder bereid is om verdere afspraken te maken over de vroege betrokkenheid bij de komende voorgenomen besluiten.
“Een mening is nog geen advies, maar een advies is wel een mening.”
Moeten we advies uitbrengen over ‘onze miljoenennota’?
Een veelgestelde vraag is: moet de OR advies geven over de onderwerpen die tijdens een artikel 24-overleg aan bod komen? Het antwoord is genuanceerd; als het goed is, zijn het nog onderwerpen die in voorbereiding zijn. Een mening over de richting is dan zeker nuttig, maar een formeel advies is op dit moment nog niet aan de orde.
Dit onderscheid is cruciaal om te begrijpen, zoals onze gezegde luidt: “Een mening is nog geen advies, maar een advies is wel een mening.”
Maak gedetailleerde notities van de vergadering en bespreek wat jullie vinden van de gepresenteerde richting. Vervolgens kunnen er afspraken over de betrokkenheid worden gemaakt.
Al een voorgenomen besluit
Soms ben je van mening dat een voornemen al in de fase van een voorgenomen besluit verkeert. In dat geval is het cruciaal om deze besluiten samen met de bestuurder te identificeren en zo spoedig mogelijk een adviesaanvraag te ontvangen.
Vaak heeft de bestuurder het gevoel dat hij, door open te zijn over zijn plannen tijdens elk overleg, voldoet aan de vroege betrokkenheid van de ondernemingsraad. Dit misverstand ondermijnt de effectiviteit en het doel van artikel 24 van de WOR.
Zo blijkt maar weer dat enkel informeren, hoe openhartig ook, niet voldoende is om de vroegtijdige betrokkenheid van de OR te realiseren zoals bedoeld in artikel 24.
Conclusie
Net zoals Prinsjesdag het moment is waarop Nederland zijn toekomstige koers uitzet, biedt artikel 24 van de WOR jou als ondernemingsraad een cruciale gelegenheid om invloed uit te oefenen op de toekomst van de onderneming.
Benut deze gelegenheid ten volle om als ondernemingsraad je taak binnen de organisatie volledig tot zijn recht te laten komen.
Artikel 24 is meer dan een wettelijke formaliteit; het is een unieke kans om actief bij te dragen aan de toekomst van je onderneming. Grijp deze kans nu en word een actieve speler in het vormgeven van die toekomst.
